Bu bölümde karikatür sanatı hakkında ustalardan öğretiler , sanatçıların görüşleri , çalışmalarından örnekler verilecektir.

....................................................................................................................


KARİKATÜR SANATI

Karikatür ; 
Gerçekleşmiş ya da gerçekleşmesi öngörülen bir durumun veya düşüncenin kısa , olduğunca sade , her kültürün anlayabileceği , zaman içerisinde değerini yitirmeden etkisini sürdürebilen ve ilk bakışta izleyicide çarpıcı etki bırakabilen çizimlere denir. ( Kişisel görüşümdür)

Karikatür , mesaj verme kaygısı taşımadan da sadece sanatçının iç dünyasını anlatan eserler olabilir.

Yazılı karikatürler , genellikle güncel veya bölgesel sorunları ele alan daha çok yergi ve gülmece etki taşıyan eserlerdir.

Portre karikatürler , çoğunlukla insanın yüz kısmı (tüm beden de alınabilir) karikatürize edilerek , (yüzdeki temel öğelerin , çarpıcı unsurların aşırı abartıya kaçmadan deforme edilmesi) çizilen eserlerdir.

Bant karikatürler , birden çok kareden oluşan , verilmek istenilen mizahi duygu son karede yer alan yazılı veya yazısız çizimlerdir.

 
 

yukarıda yazısız karikatürlere iki örnek verilmiştir.

Karikatürist , İsmail Doğan'a ait bir yazısız bant karikatür.

Bu karikatürlerde ,  mizahın yanısıra sanatçının kişsel dünyasını yansıtan değerler de bulunmaktadır. Birinci eser karmaşık gibi görünse de her ikisi de oldukça sade ve çarpıcı ögelere sahiptir. Üç eser de zaman içerisinde değerini yitirmeyecek eserlere örnek sayılabilir.




Güldürmeye yönelik , yazılı karikatüre bir örnek. (Selçuk Erdem)
Güldürmenin öne çıktığı bu eserde , sanatçı tarafından "ayıların kış uykusu" teması oldukça komik bir dille resmedilmiştir. Bu karikatür yazılı olmasına karşın. Türkçe dışında diğer dillere de çevrildiğinde rahatlıkla anlaşılabilecek niteliktedir.


 
Abidin Dino - Çizen Hüseyin Alparslan 
Portre karikatür çalışmasına bir örnek.




Portre karikatür - Menekşe Çam(Meg Ryan)




Yukarıda bant karikatür çalışması örneği görülmektedir. Espri 2.karede verilmektedir. Yerel bir karikatürdür olmasına karşın , Bu çalışma da diğer dillere çevrildiğinde espiri gücünü taşımaya devam edebilecek niteliktedir.

Karikatür görsel iletişim sanatıdır.Psikoloji ve sosyoloji ile de yakından ilgilidir. Karikatür çizen bir kişinin duygu ve düşüncelerini özgürce yansıtabilmesi gerekmektedir. Bu özgürlüğün ; duygu ve düşüncelerin irdelenmesi , çarpık , komik , tutarsız yanların meydana çıkarılması olduğunu unutup "karikatür sanatı" alet edilerek yapılan hakaret içerikli çalışmaların da karikatür sanatına dahil edilmesi toplumlarda karikatüre karşı beğeni olduğu kadar tepkinin de oluşmasına neden olmaktadır.

Karikatürün kışkırtıcı olması önemli özelliklerinden biridir.Buradaki kışkırtıcılık ile hakaret aynı anlama gelmemektedir. Her ne kadar kışkırtıcılığın içinde hakaretin varlığı aransa bile , hoşgörü ve mizah sınırları içinde kalındığı sürece ortaya güzel mizahi eserler çıkabilmektedir.
 
Stil :
Karikatürün çiziminde , fırça , tarama ucu , dijital (bilgisayar) gibi araçlar kullanılır. Sanatçının kimliğini oluşturmasında kullandığı çizim araçları da belirleyici olmaktadır.

Çizgi stili sanatçıyı en çok belirleyen özelliktir.Adeta onun imzası gibidir.Karakterini ; üç parmaklı , kel vs. stillerde çizmesi onu tanımamızda yardımcı olur. Çizimlerde plastik sanatlardan (resim , grafik) faydalanılmaktadır. Ancak unutmamak gerekir ki ; karikatür sanatı sanat disiplinlerinin bazen katı gelen kurallarına da karşı durduğu için çizimlerde deformasyon , perpektif bozuklukları kullanmakta hiç bir sakınca yoktur. İnsanı , doğayı dilediğiniz gibi çizebilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken önemli unsur ; deformasyonun da görsel rahatsız ediciliği  olmamasıdır.Aksi takdirde ortaya mizahi yönden yeterli de olsa bir yanı eksik eser çıkabilmektedir.

Benzerlik:
Karikatüristlerin Kabusu ! Bir sanatçı için olabilecek en kötü durumların başında yer alır. Yarışmadan ödül almanın keyfini sürerken bir anda karşınıza eserinizin pekçok benzerini koyuverirler.Yapılacak şey ya durumu görmezden gelmek ya da sessiz sedasız (biraz da kızarak) ödülü iade etmektir.

Bu durum genellikle ödüllü eserlerin başına geliyor gibi sanılmaktadır. Oysa ben dahil her çizerin benzer çalışmaları vardır. Kopya çalışmalara burada hiç değinmeyeceğim , çünkü onların sanat adına hiç bir değeri yoktur.Adı üstünde kopyadır ! Karikatür Sanatçısı doğası gereği kopya çekmez. Kopya çeken zaten karikatürist değildir. Bu kişinin öncelikle kendi değerlerini sorgulaması faydalı olacaktır.

İnternetin hızlı gelişimi bize bu konuda avantajlar da sunmaktadır.Binlerce çizerin eserine ulaşmak , iletişim kurmak kolaylaşmıştır.

Akla gelen ilk temayı çizmek karikatüristin düşeceği ilk tuzaktır.Benzer bir çizimi gördüğünüzde hiç kızmayın.Sizin gibi düşünen yüzlerce çizer var.

Benzersiz bir çalışma ortaya koyduğunuzu varsayalım.Benzersiz çalışmanız bir anda pek çok çizer tarafından kullanılmakta , esasen onlar da "benzer" çalışma yaptıklarının farkına varamamaktadırlar. Örneğin kum saati çalışması yaptınız.Başka bir çizer kum saatini alıp içine beyin yerleştirir , akışını gösterir , bir diğeri ağaç ... Rodin'in Düşünen Adam heykelini bilmeyen yoktur.Bununla değişik versiyonlarda her konuya uyumlu karikatür çizmek mümkündür. Oysa bunların tümü benzerdir.Beslendiği kaynakta temayı aldığı eserdir.

Her çalışmanızın film senaryosu hazırlar gibi kurgulanması , benzer çalışmaların esin kaynaklarının incelenmesi ve güçlü  bir hafıza size bu konuda yardımcı olacaktır. Konunun felsefesini esas alıp diğerlerinden farklı bir bakış açısı ile eserinizi ortaya koyduğunuzda oldukça lezzetli ve benzersiz bir çalışmanız gerçekleşmiş demektir.




İsmail Doğan'ın çalışmasında ne demek istediğim daha açık görülmektedir. Yeni yıl kutlama karikatürlerinde sıkça kullanılan kardan adam , noel baba , yeni yıl süslemeli sokaklar dışında bir çalışma.